کارگاه تولید اجرای مستند مهام میقانی

کارگاه تولید اجرای مستند با مهام میقانی

طرح درس کارگاه هجده جلسه‌ای (در دو دوره هشت و ده جلسه‌ای) «تئاتر مستند» با مهام میقانی

هشت جلسه نخست: تاریخ و تئوری تئاتر مستند

هر یک از جلسات با طرح پرسش هایی آغاز می شود که در طول جلسه تلاش می کنیم با استفاده از منابع مختلف به آنها پاسخ دهیم. آنچه آشکار است، همکاری و تمرکز شرکت کنندگان دوره در پیشبرد طرح درس هشت جلسه¬ی نخست، سرنوشت ساز است. طبعن به فراخور علایق و گرایشات هنرجویان امکان تغییرات و انعطافی در شرح درس دوره¬ی نخست که بر مباحث نظری تکیه می-کند، وجود دارد. این دوره در واقع پیش¬نیازی حیاتی برای رسیدن به پروژه¬ای است که طی آن آموخته¬های ما در این دو دوره هشت و ده جلسه¬ای به روی صحنه می¬رود.

جلسه نخست:

آنچه به عنوان “سند” می شناسیم واقعن چیست؟ و چه چیزهایی می توانند “سند” باشند؟
به چه روایتی، یک روایت “مستند” گفته می شود؟
اولین اسناد کِی و کجا ثبت شده اند؟ اصلن چرا باید روایتی را ثبت کرد؟
چه شخص یا اشخاصی صلاحیت ثبت وقایع مستند را دارند؟
آنچه به عنوان هنر مستند می شناسیم چه معنایی دارد؟
آیا هنر مستند تنها محدود به هنرهای روایی/نمایشی می شود؟
تئاتر مستند چیست و چگونه شکل گرفت؟
تفاوت مفهوم، کارکرد و ویژگی های سینمای مستند، تئاتر مستند و یک کتاب nonfiction documentary چیست؟
آیا تمام آنچه به عنوان علم “تاریخ” می شناسیم، تنها ثبت گذشته است؟

جمع بندی جلسه:

از شرکت کنندگان خواسته می شود متن کوتاهی از معروف ترین روایت مستندی (فیلم، کتاب، برنامه تلویزیونی و تئاتر) که به یاد می آورند، با ذکر نکات زیر، تا پیش از آغاز جلسه دوم آماده کنند:
1: اتفاقی که در ذهن شما مانده کِی و کجا رخ داده؟
2: نقش آفرینان اصلی آن رخداد چه کسانی بوده اند؟
3: روایت مستند مورد نظر شما زیرمجموعه کدام یک از روایت های تاریخی، اجتماعی، علمی، هنری یا فردی است؟
4: روایت مورد نظر شما با چه اسنادی حمایت می شود؟
5: مهمترین ویژگی روایت مورد نظرتان چیست و یا به بیان ساده تر چرا آن را در خاطر سپرده اید؟

جلسه دوم:

بررسی سیر ایجاد، تکوین و رشد تئاتر مستند که از یونان باستان آغاز می شود، برای دوره ای در حدود هزار سال از سکه می افتد و دوباره در قرن هفدهم در انگلستان مطرح می شود.
آیا نمایشنامه های شکسپیر و جان وبستر را می شود از منظر متون نمایشی مستند مورد مطالعه تطبیقی قرار داد؟
آیا آغاز قرن بیستم میلادی، عرصه شکوفایی تئاتر مستند است؟
تئاتر مستند به چه دسته هایی تقسیم می شود؟
آیا به کار بردن اصطلاح “ژانر” برای تئاتر مستند صحیح است؟ در این صورت آیا مجازیم از اصطلاح “زیرژانر” استفاده کنیم؟
آغاز مستند نگاری مدرن در تاریخ کجاست؟
آیا آنچه به عنوان روایت مستند می شناسیم، زاده ی تکوین نهادهای اجتماعی اروپایی و مدون شدن قانون های اساسی کشورهای اروپای غربی است؟
“جرم شناسی” چیست؟ رابطه علم “جرم شناسی” با حرفه “مستند نگاری” چیست؟
زایش کلینیک، بیمارستان روانی، دستگاه قضایی قانون مند و زندان چه نقشی در سرنوشت حرفه “مستند نگاری” داشته است؟

جمع بندی جلسه:

از شرکت کنندگان خواسته می شود به شکل مکتوب دسته ای از تئاتر مستند که با اطلاعاتی که اخیرن به دست آورده اند، انتخاب کنند و دلیل انتخاب خود را توضیح دهند. همچنین از آنها خواسته می شود با توجه به تئاترهای مستندی که دیده اند، اندوخته تجربه شده ی خود از تئاتر مستند را با دانشی که به مرور فرامی¬گیرند طبقه بندی کنند.

جلسه سوم:

بررسی سی سال نخست تاریخ تئاتر مستند در سه کشور روسیه، آلمان و انگلستان.
آیا ما هم می توانیم تولید کننده سند باشیم؟
“مستند نگاری میدانی” چیست و به چه دسته هایی تقسیم می شود؟
آیا تنها به روایتی می شود یک روایت مستند گفت که با یکی از نهادهای رسمی اصطکاکی پیدا کرده باشد؟
“خود نگاره” با “سرگذشت نامه” چه تفاوتی دارد؟
آیا می توانیم روایت مستندی از زندگی خود یا خانواده مان ارائه دهیم؟
“خود” به مثابه یک کارخانه ی پژوهش مستند نگاری اولیه چگونه معنی می شود؟
آیا عضو یک جامعه انسانی بودن به معنی ارتباط با گذشته، حتی در صورت رد آن است؟

جمع بندی جلسه:

از شرکت کنندگان خواسته می شود یک روایت شخصی را مستند نگاری کنند.

جلسه چهارم:

بررسی تئاتر مستند در دهه چهل، پنجاه و شصت میلادی.
زایش docudrama چگونه رخ داده و چه طور دسته بندی می شود؟
آیا تاریخی جز تاریخ رسمی کشورها یا “گذشته اجتماعی رسمی” وجود دارد؟
“اریک هابسبام” فیلسوف و مورخ جهان آنگلوامریکن چه نقشی در تئاتر مستند بازی می کند؟
“میشل فوکو” کیست و چرا برای ما که به تئاتر مستند علاقه مندیم اهمیت دارد؟
بررسی ابتدایی ترین گونه Drama و عناصر آن
ساختار سه پرده ای به چه معناست؟
چگونه تلفیقی از اسناد از پیش موجود و اسنادی که خود تولید کرده ایم ارائه دهیم؟
چه طور روایت مستندی را وارد ساختار سه پرده ای نمایشنامه کنیم؟

جمع بندی جلسه:

از شرکت کنندگان خواسته می شود روایتی شخصی یا تاریخی را به شیوه Docudrama بازنمایی کنند. طبعن برای انجام چنین کاری نیاز به نوشتن یک طرح داریم.

جلسه پنجم:

بررسی طرح های نوشته شده توسط شرکت کنندگان.
کشف دو راهی Documentary theatre و Docudrama.
ما به کدام یک از این دو علاقه مندیم؟ یا عرصه فعالیتمان در تئاتر مستند را چه طور می توانیم روی یکی از این دو گونه متمرکز کنیم؟
بررسی تئاتر مستند در دهه هفتاد در آمریکا، انگلستان، آلمان و فرانسه.

جمع بندی جلسه:

از شرکت کنندگان درخواست می شود تا حد امکان یکی از دو گونه ذکر شده¬ی بالا را انتخاب و برای تمرکز روی آن تلاش کنند. روایت مستند مورد نظر شرکت کنندگان باید گسترش داده شود.

جلسه ششم:

تبار شناسی اسناد رسمی به چه معناست؟
از چه راه هایی می شود به صحت یک سند اطمینان پیدا کرد؟
چگونه می توانیم به اسنادی که بایگانی نشده اند دست پیدا کنیم؟
چگونه می شود به مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مرکز اسناد کتابخانه ملی و نهادهای مشابه راه پیدا کرد؟
آیا دستیابی به اسناد پزشکی قانونی، بهزیستی، اورژانس اجتماعی، بیمارستان روانی، بهشت زهرا و نهادهایی از این قبیل ممکن است؟
Archive man کیست و چه می کند؟ آیا می توان او را یک هنرمند خطاب کرد؟
اصول بایگانی اطلاعات چیست؟
اخلاقیات بایگانی اطلاعات یا همان documenting moralities چیست؟
بررسی تئاتر مستند در دو دهه پایانی سده بیستم (سر و کله آسیای جنوب شرقی، آمریکای لاتین و خاورمیانه پیدا می شود)

جمع بندی جلسه:

از شرکت کنندگان درخواست می شود با تمرکز بر روایت مستندی که انتخاب کرده اند، تلاش کنند در محدوده هنجارهای اجتماعی و قانون اساسی کشور به اسناد بایگانی نشده ای دست یابند.

جلسه هفتم:

تفاوت یک پژوهشگر تاریخ و مستند نگار با کسی که صرفن فضول است چیست؟
پرداختن به روایت های مغفول
روایت مغفول یا خاموش به چه معناست؟
هر کسی داستانی دارد که در سه حوزه قابل بررسی است. این داستان ها [روایت های شخصی] می توانند طبقاتی و مربوط به حرفه ای خاص باشند مثل ماجراهایی که میان کارگران کارخانه سیمان تهران اتفاق می افتد یا خاطرات زنان آرایشگر که در یک شهر سنتی مثل یزد فعالیت می کنند، معتادانی که در سوءمصرف در یک ماده خاص تجربه مشترک دارند، دانشجویانی که در خوابگاه زندگی می کنند، زنان ِ به اصطلاح سرپرست خانوار، ورزشکارانی که از داروی ممنوعه ای استفاده کرده اند، دارندگان تاکسی که نتوانسته اند تاکسی قدیمی خود را برای معاوضه با اتومبیل های جدید به تاکسی رانی تحویل دهند و صدها روایت دیگر.
روایت های شخصی می تواند از طریق انجام بزه یا وارد شدن به روند قضایی رخ دهند مثل: سر و کار پیدا کردن با مسئله دیه، حوادث محیط کار مثل آسیب دیدگی کارگران و دعوی قانونی آنها با کارفرما، کلاه برداری، اختلاس، قتل، سرقت، درگیری های خانوادگی که منجر به شکایت شده و ….
روایت های شخصی می توانند به دلیل محدودیت های فرهنگی، مذهبی و جغرافیایی، ناگفته باقی مانده باشند مثل روایت های کودکان کار، زنان و یا مردان قربانی خشونت خانوادگی که خاموش مانده است؛ روابط عاطفی پر فراز و نشیب و …
تمامی مثال هایی که در بالا برده شد می توانند زیرمجموعه ای از روایت های مغفول یا خاموش باشند. ما چگونه می توانیم آنها را کشف و مورد استفاده قرار دهیم؟
ورود به تاریخ تئاتر مستند در قرن بیست و یکم: روایات مستند هر چه بیشتر شخصی می شوند. همچنین مسئله مهاجرت، زاغه نشینان و پرداختن به محذوفین و مطرودین اجتماعی باب می شود.

جمع بندی جلسه:

از شرکت کنندگان خواسته می شود با توجه به اطلاعات و دانشی که کسب کرده اند بار دیگر طرح مورد نظر خود را ارزیابی کنند. آیا اکنون با دسته بندی جدیدی روبرو می شویم؟

جلسه هشتم:
جمع بندی آنچه در این دوره مقدماتی انجام شده.
هنرمندی که در تئاتر مستند فعالیت می کند چه رسالتی دارد؟
مرز میان مصلح اجتماعی و هنرمند کجاست؟
آیا ما به حقیقت خدمت می کنیم؟
مرز بین روایت های خلاقانه و واقعی کجاست؟
چرا تئاتر مستند را انتخاب کرده ایم؟ چرا به جای تئاتر، سراغ فیلم سازی مستند و یا نوشتن کتاب نرفته ایم؟ جای ما در دانشگاه است و یا سالن تئاتر؟
چه فرقی بین یک نمایشنامه نویس مستند و یک درام نویس معمولی وجود دارد؟
و سرانجام نهایی کردن طرح یا طرح هایی برای پیشبرد کارگاهی در دوره دوم.

ده جلسه دوم:

کارگاه تولید نمایش مستند

اکنون در دوره دوم تمرکز بر تهیه یک اجرای مستند توسط هنرجویانی که در دوره شرکت داشته اند با هدایت مدیر کارگاه و یا دست یابی به مجموعه اجراهایی به صورت رپرتوراری است که در این صورت مدیر کارگاه هویت کیوریتور مجموعه اجراها را به عهده خواهد داشت. خانه هنر فروردین به عنوان حامی این اجرا در فراهم آوردن امکانات اجرا با مدیر کارگاه سهیم خواهد بود تا به این ترتیب این کارگاه هجده جلسه ای بر روی صحنه نتیجه خود را به دید عموم بگذارد. بدیهی است که تمام هنرجوایان این دوره نمی توانند در این اجرا حضور داشته باشند. این حقیقت که در هر دوره¬ای عده¬ای بنا به هر دلیل امکان فعالیت دوشادوش به همراه سایر شرکت کنندگان را ندارند، نباید نادیده گرفته شود؛ به علاوه انتخاب شرکت کنندگان به فراخور علاقه و توانایی هایشان به عهده¬ی مدیر کارگاه است که شرکت مستمر و خلاقانه اعضای کارگاه در این انتخاب مهمترین عامل است. در این مرحله در زمانی نزدیک به سه ماه پروژه ای مشارکتی تعریف می شود تا آموخته های شرکت کنندگان هفته به هفته تکامل یابد و نهایتن از طریق پیوند تئوری و اجرا نمود پیدا کند. پس کارگاه تئاتر مستند فروردین امیدوار است تا در زمانی در حدود پنج تا شش ماه از برگزاری اولین جلسه به یک اجرای مستند یا مجموعه¬ای از چندین اجرای کوتاه مستند برسد که این جز از مسیر تلاش و تعهد شرکت کنندگان این کارگاه امکان پذیر نیست.

مهام میقانی